Trainingsvoorbeeld

Hoe leer je nu precies een gedrag aan? Wanneer ga je nou een commando geven? Hoe zorg je ervoor dat je hond het ook doet bij AFLEIDING? Hier lees je hoe je een gedrag stap voor stap kunt aanleren!

• Aanleren gedrag
  • Target-stick
  • Lokken met een voertje?
  • Aanleren
• Eisen opschroeven
• Variabel belonen
  • Beloning afwisselen
• In verchillende omgevingen
• Afleiding
• Toevoegen commando
  • Waaraan voldoen?
  • Wanneer toevoegen?
  • Hoe toevoegen?
  • Tips
  • Gewoonte
• Tips voor trainingssessies
• Stress-signalen
• Oefening niet uitvoeren
• 'Oeps'
• Trefwoorden

Aanleren gedrag

Als voorbeeld hoe je een hond een gedrag aan kunt leren met de clicker, gebruik ik het feit dat ik mijn hond wil leren mijn vingers met zijn neus aan te raken. Dit is een heel nuttige oefening, omdat ik de hond zo kan leren mijn vingers te volgen. En als hij mijn vingers volgt met zijn neus, kan ik hem op dit manier leidend en lokkend allerlei oefeningen aanleren.

Mijn vingers gebruik ik op dat moment als target. Werken met een target heeft een aantal grote voordelen boven werken met voer als lokmiddel.

Target-stok

Voor een kleine hond zou ik naast mijn hand als target, de hond aanleren een target-stok aan te raken. Het voordeel van een target-stok met een kleinere hond is dat je hem kunt dirigeren zonder te hoeven bukken. Een bamboestok kan hiervoor al dienst doen. Hierbij plak ik één uiteinde af met wit isolerend plakband, zodat de hond duidelijk kan zien waar hij de stok moet aanraken. Met een minder opvallende kleur voor de hond - rood bijvoorbeeld - plek ik nog eventuele scherpe delen van de stok af. Onder het witte plakband doe ik vaak nog wat WC-papier of watten, als extra bescherming mocht de hond de stok per ongeluk in zijn in oog krijgen. Misschien is het overdreven, want ik heb het eerlijk gezegd nog nooit meegemaakt, maar ik neem liever het zekere voor het onzekere.

Als je een hond hebt die graag in stokken hapt en erop kauwt, is een bamboestok in eerste instantie minder geschikt, omdat hij zichzelf kan verwonden. Een metalen uitschuifbare aanwijspen, zoals men voor presentaties gebruikt, is dan beter, omdat maar weinig honden graag in metaal bijten. Als je hond graag in een stok hapt, klik dan nèt voordat de hond de stok aanraakt en zorg voor superlekkere snoepjes die voor hem opwegen tegen het zelfbelonende gedrag van in de stok bijten.

Lokken met voertje?

Om mijn hond te leren targetten op mijn hand, zou ik in eerste instantie ook een voertje als lokmiddel in mijn targethand kunnen houden om mijn hand extra aantrekkelijk te maken, of mijn hand met iets lekkers kunnen insmeren. Zelf hou ik daar niet van, precies vanwege bovenstaande nadelen van lokken met voer. Het leidt de hond af van wat hij aan het doen is, zijn verstand is meer bezig met "hoe kan ik dat koekje waar mijn neus vol van is te pakken krijgen?" dan met "hoe kan ik een klik verdienen?".

Als ik het al toe zou passen, zou het zijn omdat mijn hond absoluut niet in mijn hand geïnteresseerd is (iets dat ik me niet kan voorstellen). In dat geval zou ik het lekkers zo snel mogelijk - binnen 5 keer klikken - uit mijn hand weglaten. Zo leert mijn hond zo snel mogelijk dat het niet om het voertje gaat, maar om de oefening. Met het aanraken van mijn hand zònder lekkers kan hij dan zelfs een jackpot verdienen (want het is moeilijker)!

Zeker bij deze eigenlijk zeer simpele oefening breng ik liever het geduld op om af te wachten tot mijn hond mijn hand (of de stok) uit zichzelf aanraakt.

Aanleren

Ik ga mijn hond dus leren om mijn hand aan te raken voor een klik en beloning (K/B). Ik hou mijn hand in een vuist en steek 2 vingers uit. Zo ziet mijn hand er iets anders uit dan als ik mijn hond iets aanwijs, en het gebaar de hond niet verwarren met mijn gebaar voor de oefening 'blijf'.

Misschien gebruik je met jouw hond ook bepaalde handgebaren. Voorkom dat de manier waarop je je hand houdt, verwarring geeft bij de hond wat je nu bedoelt. Hou je hand anders dan je bij andere oefeningen doet. (Zie ook Toevoegen commando.)

Ik hou mijn hand zo'n 5 cm voor de snuit van de hond. De hond vraagt zich af wat er nu is, snuffelt aan mijn hand, K/B. Snuffelt nog eens K/B. Is even afgeleid, maar ik beweeg mijn hand een beetje, hij raakt hem weer aan met zijn neus K/B. En ik denk, nu heeft hij hem door. Dus hou ik mijn hand iets verder weg. Mijn hond kijkt er niet naar. Hij gaat zitten. Hij gaat af. Ik doe een stapje achteruit om hem weer overeind te krijgen. Hij kijkt mij aan. Kijkt even opzij. Ik beweeg mijn vingers weer even. Hè hè, eindelijk, hij raakt mijn vingers weer aan, K/B. Ik hou ze aan de andere kant van zijn hoofd, hij raakt ze weer aan, K/B. En ga zo verder, terwijl ik het steeds iets anders en steeds ìetsje moeilijker maak voor hem. Hij moet steeds ietsje verder reiken. Even later moet hij een stapje, dan twee stapjes verzetten en mijn hand aanraken voor een K/B. Na ongeveer 5 minuten stop ik na een leuk succesje en eventueel een klik/jackpot met de sessie.

N.B.: Iedere klik wordt door een beloning gevolgd! Dit blijft altijd zo!

Eisen opschroeven

Bij het aanleren van een oefening, begin ik vaak te klikken voor iets dat heel simpel is voor de hond, maar wel al een beginnetje is voor het gedrag dat ik uiteindelijk wil. Bij deze oefening zou ik bijvoorbeeld ook al kunnen beginnen met klikken voor kijken naar mijn hand. Dan een beweging maken naar mijn hand. Hierboven vroeg ik de hond al snel om vanaf een ietsje grotere afstand naar mijn hand toe te gaan.

Ik knip de oefening dus in piepkleine stapjes, begin zo eenvoudig als nodig is voor mijn hond, en schroef mijn eisen beetje bij beetje op. Vaak kan dit al binnen een paar klikjes, soms moet je iets langer op een bepaald niveau blijven hangen. Meestal is het zo dat hoe kleiner je je stapjes maakt, hoe sneller je erdoorheen kunt gaan met je hond.

Variabel belonen

Dit herhaal ik, afhankelijk van de leersnelheid van mijn hond, nog een of meer sessies, waarbij ik iedere aanraking blijf klikken, tot ik het gevoel heb dat mijn hond de oefening goed begrijpt en vooral ook leuk vindt. Dan wil ik dat hij mijn hand 2x aanraakt voor één K/B. Dus: aanraak, aanraak, K/B. Een volgende keer is 1x aanraken weer voldoende. Zo wissel ik 1x en 2x moeten aanraken voor een K/B steeds af. Daarbij ben ik wel onvoorspelbaar. Soms krijgt hij 3x achter elkaar direct een K/B na het aanraken, dan weer klik ik twee keer achter elkaar pas voor 2x aanraken.
Als dit vlot gaat, vraag ik mijn hond soms om 3x aan te raken voor een K/B. Enzovoort.

Mijn hond weet vanaf nu nooit wanneer hij nu een beloning kan verwachten voor deze oefening. Het kan na 1x zijn, maar ook na 2 of 3x. Of na 4, 5 of 6x, afhankelijk van hoever ik dit variabel belonen heb opgebouwd.

Als dit soepel loopt, vraag ik mijn hond zijn neus aan mijn hand te houden, terwijl ik hem 5 cm verplaats. Dan 10 cm. Dan 20 cm. Deze afstand kan ik tegen deze tijd per klik iets verhogen. Beetje bij beetje kan ik hem vragen verder en langer achter mijn hand aan te blijven gaan. Zo zou ik hem bijvoorbeeld het volgen kunnen aanleren, maar ook vele, vele andere oefeningen uit dogdancing.

N.B.: Je bouwt dus het aantal kliks af, niet de beloning nà de klik! Altijd komt na iedere klik komt een beloning.

Beloning afwisselen

Bij het trainen is het belangrijk de soorten beloning af te wisselen. Bedenk: iedere dag chocoladetaart gaat op zeker moment toch echt een keer vervelen en zelfs tegenstaan! Nu kun je al soorten voertjes afwisselen, verschillende soorten spelen gebruiken, verschillende speeltjes, enz. Maar je kunt nog wat verder gaan.

Ik ga bedenken wat mijn hond in het leven allemaal leuk vindt. Achter een bal aan rennen, met de baas spelen, naar buiten gaan, losgelaten worden, in de auto springen, met een andere hond spelen... Iedere hond is verschillend en heeft zijn eigen favoriete activiteiten. Voor mijn hond zet ik die op een rij en ik maak er gebruik van.

Ik doe de hond zijn riem om vlak voor we de deur uitstappen. Hij zit bij mij netjes voor de deur te wachten en ik hou mijn hand voor zijn neus, op zo'n 10 cm. Hij raakt mijn hand aan, klik, en we stappen naar buiten. Bij het park gekomen, hou ik mijn hand zo'n 10 cm van zijn neus. Hij raakt hem aan, klik, riem eraf en vrij!

Hoe lang zou het nou duren voordat hij dit een èrg leuke oefening vindt? Uiteraard schroef ik al snel de eisen op naar meerdere keren aanraken, langere stukjes aanraken, enzovoort.

Overigens wissel ik op den duur bij alle oefeningen de beloning af. Lekkers, spelen, met vrolijke stem prijzen, knuffelen, en uiteraard bovenstaande mogelijkheden. Zo zorg ik ervoor dat de hond niet alleen nooit weet wanneer hij beloond wordt, maar ook nooit zeker weet waarmee. Het zou 'gewoon een brokje' of 'gewoon "braaf"' kunnen zijn, maar ook... iets geweldigs! Hierdoor blijft hij gretig werken, altijd in afwachting of hem niet iets geweldigs te wachten staat. Ik heb van mezelf een gokmachine gemaakt, waar mijn hond verslaafd aan is!

In verschillende omgevingen

Tijdens het afwisselen van beloningen heb ik het toevallig al gedaan: op verschillende plaatsen getraind. Maar voor iedere oefening is dit noodzakelijk, als ik tenminste wil dat mijn hond een oefening ook overal kan uitvoeren.

Voor een hond is dezelfde oefening in een verschillende omgeving eigenlijk een nieuwe oefening. Als je hem een oefening tot en met het commando toe hebt aangeleerd in één omgeving, zal je hond jouw commando in een andere omgeving niet begrijpen. In officiële termen heet dit, dat de hond slecht kan generaliseren.

Trouwens, ook mensen hebben hier wel eens van. Zo oefenen mijn dogdance-cursisten voor een groepsdans, waarin ze een vaste plaats hebben. Als ze eens een andere plaats in de groep innemen, maken ze ineens allerlei fouten. Op een gegeven moment besloten we dat ze aan de andere kant van de trainingsring zouden starten met hun dans. Ze moesten alles precies hetzelfde doen als anders en het was nog altijd dezelfde trainingsring. Alleen moesten ze alle oefeningen nu met hun gezicht een andere kant op doen. Chaos!

Ik oefen een bepaald gedrag met mijn hond dus altijd in verschillende omgevingen: in verschillende kamers in huis, buiten in de tuin, op straat, in het park, op gras, op zand, enzovoort. In het algemeen heeft een hond minimaal 5 zeer verschillende omgevingen nodig om een oefening te kunnen generaliseren.

Als ik net in een nieuwe omgeving met het oefenen van het gedrag begin, ga ik ervan uit dat de hond het gedrag niet kent. Ik bouw de oefening dus weer vanaf stap 1 op! Het leuke is, dat de hond in iedere nieuwe omgeving de oefening weer sneller leert. Op een gegeven moment zijn misschien nog maar 3 kliks nodig in een nieuwe omgeving, en hij snapt het alweer. En uiteindelijk begrijpt hij direct wat ik vraag, ook in een nieuwe omgeving.

N.B. Het is overigens mogelijk dat ik een oefening in omgeving 1 al gemiddeld iedere 10 oefeningen klik en beloon, terwijl ik in omgeving 5 nog iedere oefening versterk. Of dat ik in omgeving 1 al een commando heb toegevoegd, terwijl ik in omgeving 4 maar net begonnen ben met variabel belonen.
Per omgeving kan het trainings- en dus eisenniveau verschillen.

Afleiding

Als ik wil dat mijn hond de oefening onder alle omstandigheden kan uitvoeren, moet ik ook heel bewust trainen op afleiding. In eerste instantie train ik meestal in een rustige, weinig afleidende omgeving, zoals de woonkamer, de tuin of een rustige plek op straat. Gras is vaak al iets moeilijker vanwege de geurtjes, ergens waar af en toe een passant voorbijkomt, een nog wat drukkere plek, en een winkelcentrum is weer een stap verder. De hondenschool is vaak ook extra moeilijk, met al die leuke collega's van uw hond. Andere honden (leuk spelen of knokken), katten, schapen, konijnen (lekker jagen) of gewoon lekkere geurtjes: allemaal afleiding.

Als ik bewust ga trainen voor afleiding, zet ik voor mijn hond een top 10 aan afleidende zaken op een rij. Op 1 staat het allerafleidendste (en verleidelijkste) voor hem. Op 10 staat het minst verleidelijke. Ik begin te trainen voor wat op 10 staat. Ik manipuleer de omstandigheden zodanig, dat mijn hond alleen maar van mij uit zijn beloning kan krijgen.

Als op 10 kinderen zouden staan, zou ik een rustig kind vragen om op 10, 15 of 20 meter stil te staan en mijn hond niet aan te kijken. Dan zou ik daar mijn oefening gaan doen. Als hij het geweldig vindt om met kinderen te spelen, zou ik eventueel als jackpot aan het einde van de sessie hem klikken en met het kind laten spelen (als het kind geen gevaar loopt en het zelf ook leuk vindt, natuurlijk).
Vervolgens zou ik het kind steeds dichterbij laten komen, totdat het vlak naast ons staat tijdens het oefenen. En de hond aan laten kijken. En lekker druk laten doen. Net zolang tot hij zich helemaal niets meer van kinderen aantrekt en netjes zijn oefening afwerkt.

Als mijn hond zover is, is hij helemaal klaar voor de afleiding op plaats 9. En zo werk ik systematisch het rijtje af, steeds ervoor zorgend dat ìk de controle over de afleiding èn de beloning heb.

Toevoegen commando

Een commando bij clicker-training is niet een commando in de zin van: "je moet dit doen, want anders...". Het is meer een seintje aan je hond dat als hij nu doet wat je van hem vraagt, hij een beloning zou kunnen krijgen. Dit betekent niet dat een commando bij clicker-training iets vrijblijvends is!

Waaraan moet commando voldoen?

Bij de keus van een commando is het belangrijk op een aantal zaken te letten:

• Het moet kort zijn, liefst één lettergreep, hooguit twee.
• Het mag niet hetzelfde zijn als commando's voor andere oefeningen.
• Het mag qua klank niet lijken op commando's voor andere oefeningen.
• Het moet altijd hetzelfde klinken.

Het commando moet dus uniek zijn voor één oefening en moet altijd hetzelfde klinken. Dat is ook een van de redenen waarom het kort moet zijn: twee lettergrepen geven erg veel uitspraakmogelijkheden. Voor een hond is "zzzzit", "zittt" en "zìhit" echt niet hetzelfde! Daarom moet je een commando consequent hetzelfde uitspreken... òf hem alle verschillende uitspraken als aparte commando's aanleren!
Voor gebaren als commando gelden precies dezelfde regels: hoe korter hoe beter, ze mogen niet op andere gebaren als commando lijken (denk aan houding van de hand bij het trainen van je hand als target) en moeten altijd hetzelfde uitgevoerd worden.

Voor targetting kun je bijvoorbeeld een commando als 'touch', 'neus', 'poot', 'raak' of 'stok' gebruiken, waarbij je uiteraard weer nagaat of je die woorden of in klank gelijkende woorden niet al voor iets anders gebruikt.

Wanneer toevoegen?

Een commando voeg ik toe op het moment dat ik volledig tevreden ben over de uitvoering van de oefening. Wanneer ik tevreden ben, hangt af van wat ik met de oefening wil. Wil ik een oefening in wedstrijden gebruiken, dan moet hij altijd perfect uitgevoerd worden en al aardig bestand zijn tegen afleiding, dus feitelijk al het hele trainingstraject hebben uitgevoerd. Een oefening na het toevoegen van het commando 'bijwerken' kan erg wisselvallige uitvoeringen tot gevolg hebben, zeker onder invloed van stress (zenuwen bij een wedstrijd bijvoorbeeld).

Als het traject erg lang gaat duren, gebruik ik trouwens vaker een voorlopig commando voor een gedrag. Vroeg in de training leer ik de hond dan bijvoorbeeld dat gaan liggen 'down' heet. Later doop ik de oefening voor de hond dan om tot 'af'.

Is het een oefening voor huis-, tuin- en keukengebruik, dan kan ik er veel eerder een commando aan toevoegen. Dan kan ik bijvoorbeeld genoegen nemen met een scheve zit.

Hoe toevoegen?

Het commando toevoegen doe je door het woord zachtjes te zeggen net voordat de hond het gaat uitvoeren. Daarvoor moet je al zeker weten dàt de hond het gaat uitvoeren. Het beste heb je hem in die trainingssessie al een paar keer kort achter elkaar geklikt, voordat je je woordje toevoegt.

Na het geven van het commando, wacht je 10 seconden of de hond het uitvoert. Dus niet iedere keer vlak na elkaar herhalen, maar rustig even afwachten of de hond het gedrag toch niet weer even doet. De hond is in het begin vaak zelfs een beetje afgeleid doordat je ineens iets tegen hem zegt tijdens een sessie. Vandaar ook dat je het commando in het begin heel zachtjes zegt.
Als de hond het begrijpt, kun je het commando ook op normale toon zeggen. Anders leert je hond alleen op je fluistering reageren. Vaak heel prettig, maar in een rumoerige omgeving (dogdance-wedstrijd) of op afstand toch minder handig.

Voert de hond het gedrag niet binnen die 10 seconden uit, dan ben je waarschijnlijk te vroeg met het toevoegen van het commando: het gedrag is nog niet sterk genoeg. Probeer het hooguit nog 1x, en ga anders eerst nog even verder oefenen.

Het toevoegen van het commando voor het gedrag moet je minstens 50 keer hebben herhaald, voordat de hond het commando kan kennen. Wel heb je kans dat je hond, net als bij de oefening zelf, in een andere omgeving het commando weer even vergeten is. Dus ook het commando moet je dus weer in zoveel mogelijk verschillende omgevingen trainen.

Bij het toevoegen van het commando ga je altijd weer even terug naar een beloningsschema van 1:1.
Je beloont dus ìedere keer dat je een commando geeft en de hond de oefening uitvoert. Voert de hond de oefening uit zonder dat je een commando hebt gegeven, dan beloon je niet. Zo leert je hond de oefening alleen uit te voeren nadat je het commando hebt gegeven.

Als de hond het commando eenmaal kent, bouw je de beloning weer variabel af.

Tips

• Als je het commando geeft, zorg je ervoor dat je hond het graag wil uitvoeren. Geef het commando nooit als je denkt dat je hond het waarschijnlijk niet uitvoert.
• Zorg er altijd voor dat je de aandacht van je hond hebt als je hem een commando geeft. Als hij ergens anders naar kijkt, is hij afgeleid. Dan kun je al weten dat hij het commando waarschijnlijk niet opvolgt!
• Herhaal het commando niet: de hond moet het direct na de eerste keer opvolgen. Doet hij dat niet? Klik dan een paar keer voor het gedrag zonder commando, dan voeg je het opnieuw in.
• Als de hond de oefening te langzaam uitvoert naar je smaak, moet je er nog geen commando op zetten. Eerste verder trainen tot je hond het vlotter uitvoert.
• Als de hond langzaam is in het reageren op het commando, ga je als voorwaarde voor beloning een steeds kortere reactietijd van je hond eisen. Als je hond de oefening normaal meestal binnen 8 seconden uitvoert, beloon je alleen nog de oefeningen die hij binnen 8 seconden uitvoert. Dan beloon je hem alleen nog maar voor de oefeningen die hij binnen 7 seconden doet, dan binnen 6 seconden, enz.
• Als de hond het commando ineens slechter gaat opvolgen, geef het dan niet meer!!! Train eerst de oefening weer terug tot de hond deze consequent op het gewenste niveau uitvoert. Dan pas zet je het commando er weer op.

Als je hond te vaak na het commando iets anders doet dan de bedoeling is, kan hij onmogelijk verband leren leggen tussen het commando en het gedrag waar het voor staat. Hij leert dan bijvoorbeeld wel dat het commando 'zit' iets betekent als gaan zitten, maar snuffelen is ook een mogelijkheid.
Om te voorkomen dat je hond zo'n vaag verband legt, is het zo belangrijk het commando altijd door het juiste gedrag te laten volgen.

Een commando is bij clicker-training dus beslist niet iets vrijblijvends!

Gewoonte

Tot slot: voor de hond moet het een gewoonteworden om het commando op te volgen. En een gewoonte ontstaat door veel herhaling. Bij jezelf heb je vast al wel eens gemerkt hoe lastig het is een gewoonte te doorbreken. Hetzelfde geldt voor de hond.

Maar als de motivatie groot genoeg is, kan de hond tegen zijn gewoonte in reageren. En als hij die gewoonte vaak genoeg doorbreekt en er ook nog eens voor beloond wordt door succes, is het al heel gauw geen gewoonte meer! En als het opvolgen van het commando al geen gewoonte was... wordt het dat ook nooit!

Dus zorg ervoor dat je hond ieder commando opvolgt!

Tips voor trainingssessies

• Zorg voor een vrolijk humeur, wees ontspannen en geniet van de training. Dit mag je best tonen door naar je hond te glimlachen. Veel honden reageren hier zeer positief op!
• Hou de trainingsessies kort. Zeker in het begin hooguit 5 minuten. Zet desnoods een keukenwekker. Je kunt wel zo vaak trainen als je wilt.
• Hou je stapjes heel klein, zodat de hond makkelijk kan achterhalen wat de volgende stap is. Een wijs persoon op de Nederlandse Clickerlijst gaf aan dat als je je hond wilt helpen, je het hem al te moeilijk maakt.
• Zeg niets tegen je hond, en geef zeker geen commando's - die komen pas veel later. Communiceer puur met je clicker. Na de klik mag je praten, babbelen, juichen.
• Bij het aanleren van nieuw gedrag zijn voertjes vaak de meest geschikte beloning. Spelen, aaien en andere beloningen duren te lang en/of halen de hond volledig uit zijn concentratie, waardoor hij kwijt is waarvoor hij ook alweer geklikt werd.
• Train vlak voor etenstijd, dan heeft de hond honger en is hij gemotiveerder.
• Kijk je hond niet strak in de ogen - dat is voor de meeste honden zeer intimiderend! Het lijkt op dreiggedrag van honden onderling. Kijk een beetje langs je hond heen.
• Als de hond 'bevriest' (hij blijft zitten of liggen en biedt geen gedrag aan), verander dan van houding, doe een stapje opzij, loop even om je hond heen. Dit helpt de hond vaak 'loskomen'. Verlaag je eisen, maak de stapjes kleiner en kijk op je horloge: ben je niet te lang bezig? Zie ook Stress-signalen, hieronder.
• Als je geïrriteerd raakt, direct stoppen! Ga even een kopje thee of koffie drinken en denk na over wat er mis ging en hoe je het beter aan zou kunnen pakken, zodat het wel lukt.

Zie voor meer tips over trainingssessies ook de artikelen Clickertips en Clicker: veelgestelde vragen.

Stress-signalen

Leren gaat altijd samen met enige stress. Bij clicker-training ontbreekt de stress van onder druk gezet worden met dreigementen of dwang. De hond moet echter wel gedrag uitproberen en zien te achterhalen hoe hij je nu weer kan laten klikken. Als het allemaal van een leien dakje gaat, is dat natuurlijk erg fijn. Als er lichte frustratie ontstaan, waarna de hond alsnog de juiste oplossing weet te vinden, geeft dat de hond zelfs een enorme kick: doorzetten werkt!

Maar als het de hond maar niet wil lukken om te achterhalen waar je naar op zoek bent, is het op een gegeven moment zo frustrerend en daarmee stressvol dat hij het opgeeft. Dat is een heel vervelend gevoel. Denk maar aan hoe je je zelf voelt als je graag iets wilt leren en het lukt maar niet!

Het is dan ook erg belangrijk om te zorgen dat de stressniveaus voor de hond acceptabel blijven en altijd aan de positieve kant van de frustratiegrens te blijven. Goed kijken naar de lichaamstaal van je hond kan je daarbij helpen.

Net als mensen hebben honden bepaalde signalen waaraan je kunt zien dat ze onder stress staan. Het kan variëren van subtiele signalen als met de ogen wegkijken, kop wegdraaien, over de neus likken, tot duidelijker signalen als geeuwen, voorpootje optillen en hijgen. En er zijn er nog veel meer. Humphrey, mijn Maltezer, niest vaak uit stress tijdens de training. Ook uitrekken en een aangeleerde gedraging als aan de muur of de tegels krabben horen tot zijn signalen, hoewel deze meer in de sociale omgang met hem voorkomen dan tijdens trainingssessies.

Lichte stress-signalen hebben mijn honden vaak tijdens het trainen. Humphrey hijgt bijna altijd tijdens de training - maar hij kijkt daarbij zo vrolijk uit zijn oogjes dat duidelijk is dat hij plezier heeft. Hij raakt wat gefrustreerd als hij ineens hard uitblaast. Zoiets als wanneer wij "Hè! Weer niet!" zeggen. Veel verder moet ik dan niet gaan. Ik weet dat ik bij hem echt over de rand dreig te gaan als hij achter elkaar ander gedrag aanbiedt dan waarmee ik bezig ben. Dan moet ik heel snel mijn eisen verlagen. Ik probeer hem nog 1x een succesje te laten boeken en dan stop ik.

Mijn Dalmaat trekt vaak zijn voorpoot op, maar zijn oren zijn vaak gespitst en zijn staart blijft kwispelen. Bij hem vind ik het moeilijker om het punt te bepalen waarop hij meer dan licht gefrustreerd raakt. Maar net als bij Humphrey weet ik dat ik snel mijn criteria moet verlagen en een goed punt om te stoppen moet kiezen als hij achter elkaar ander gedrag gaat aanbieden dan waar we mee bezig waren.

Beide honden hebben in de loop van de jaren dat we aan clickertraining doen, een behoorlijk doorzettingsvermogen gekregen. Ze moeten behoorlijk gefrustreerd zijn, willen ze het echt opgeven. Als het eens zover is, kan ik mezelf wel om de oren slaan, want dan heb ik de nodige signalen over het hoofd gezien!

Iedere hond vertelt op een andere manier dat je te lang bezig bent of dat je het hem te moeilijk maakt door veel te grote stappen te nemen. Frustratie kan zich op allerlei manieren uiten: weglopen, 'bevriezen' (zie Tips voor trainingssessies hierboven), maar ook piepen, blaffen en bij een echt opgefokte enkeling zelfs bijten!
Allemaal tekenen voor jou dat je véééél te ver bent gegaan voor deze hond!

Stress bouwt zich op met tijd. Dus als een hond (of mens) langer gestresst is, lopen de stressniveaus sterk op. Deels daarom en deels vanwege de concentratie is het ook zo belangrijk om trainingssessies kort te houden. Zeker bij het eerste aanleren van een gedrag, wat zoveel concentratie kost en zoveel stress geeft, omdat de hond echt moet zoeken naar het klikbare gedrag.

Je hond kan jou - en andere honden - met zijn stress-signalen echter nog veel meer vertellen, en jij kunt via deze signalen zelfs met hem communiceren! Kijk onder Meer info online naar Links over gedrag onder lichaamstaal.

Oefening niet uitvoeren

Op een zeker moment kan het gebeuren dat je de hond een commando geeft en dat hij de oefening niet uitvoert. Dit kan meerdere oorzaken hebben:

• Je gaf het commando op een moment dat de hond niet oplette.
  Zorg altijd dat je eerst de aandacht van de hond hebt, liefst oogcontact, en zeg dan pas het commando.
• De hond kent de oefening nog niet (goed genoeg) in die omstandigheden.
  Eerst de oefening verder trainen onder allerlei verschillende omstandigheden, waaronder die waarin het fout ging.
• De hond is afgeleid.
  Train eerst systematisch voor allerlei soorten afleiding. Zie ook Afleiding hierboven.
• De hond kent het commando nog niet (goed genoeg) in die omstandigheden.
  Eerst verder oefenen met het commando, onder diverse omstandigheden en met allerlei soorten afleiding. Let hierbij ook op je eigen lichaamstaal. Heb je je hond niet getraind op een gebaar dat je normaal maakt bij deze oefening in plaats van of samen met je commando?
• Het commando is iets anders dan jij denkt.
  Het is goed mogelijk dat terwijl jij denkt dat je je hond het commando 'zit' hebt aangeleerd, je hond meent dat het commando is 'hand omhoog' of 'zit-zit-zit-zit-zit'. Of je hebt het commando te vaak gegeven op een moment dat de hond er niet helemaal bij was, waardoor hij heeft geleerd dat hij niet perse naar het commando hoeft te luisteren. Snuffelen of weglopen mag ook.

Wees altijd duidelijk voor je hond. Als je een commando iedere keer anders uitspreekt, veel loos babbelt rondom je commando, veel gebaren maakt om hem ergens toe te krijgen, fladderige kleding aanhebt die je hond hindert... dan ben je zelf een bron van afleiding voor je hond. Op welk signaal moet hij nu reageren?

Let altijd op hoe je zelf doet en hoe je hond erop reageert. Wees je dus bewust van je eigen lichaamstaal, je houding, je manier van bewegen, je manier van spreken (hoge toon, lage toon), de timing waarmee je dingen tegen de hond zegt, uiteraard timing van de klik, manier waarop je je beloning geeft... het is allemaal van invloed op de manier waarop je hond reageert.

'Oeps'

Als je zeker weet dat geen van bovenstaand fouten van toepassing is, kan het helpen je hond duidelijk te maken dat zijn huidige gedrag hem gegarandeerd geen beloning oplevert. Ik associeer altijd een woordje, 'oeps', met het onthouden / wegnemen van beloning.

Ik kies 'oeps' omdat het kort is, je er weinig uitspraakvariaties aan kunt geven en omdat je het moeilijk kunt snauwen - ook omdat veel mensen het wel een grappig woordje vinden. Je moet het namelijk neutraal of zelfs neutraal-vrolijk of neutraal-verwonderd uitspreken. Het is geen straf, het is een mededeling: "sukkeltje, wat jammer, kans gemist, voor dit gedrag krijg je niets".

Op het moment dat de hond een oefening niet doet, terwijl hij hem echt wel zou moeten kennen, zeg ik 'oeps', ik haal kaas uit mijn zak, haal hem even langs de neus van de hond om hem duidelijk te laten weten wat hij mist, en eet de kaas vervolgens zelf op. Met ander voor menselijke consumptie geschikt eten werkt dit ook uitstekend. Dit is maar één manier. Er zijn er meer te bedenken, en vaak gebruik ik er meerdere door elkaar:

• Als je twee honden hebt: 'oeps' en je geeft het lekkers aan de andere hond (jaloezie heeft soms voordelen).
• Het voertje dat je in je hand had aan de hond laten zien en het terug in je zak stoppen (minder krachtig).
• Je hond je rug toekeren en hem 5 of 10 seconden compleet negeren (geen oogcontact, niet toespreken, wat dan ook).
• Als de hond het erg bont maakt, volgt na 'oeps' ook wel eens einde sessie, opruimen van alle beloningen, aan de lijn en naar huis of aan een paaltje vastgezet worden.

Zowel het negeren als het beëindigen van de sessie zijn time-outs. Let wel op: sommige honden kunnen hier erg gevoelig op reageren, zeker op het direct beëindigen van de sessie. Voor deze honden is het een zware straf. Dan kun je beter de eerste versie van 'oeps' gebruiken. En wees er tevoren zeker van dat je hond het verdient. Gebruik het alleen als je zeker weet dat de fout niet aan jou ligt (te lang bezig, te hoge eisen, te weinig getraind, enz.).

En net zoals bij de klik is bij 'oeps' de timing belangrijk: direct reageren dus.

Trefwoorden

Generaliseren - Herkennen dat wat in de ene situatie geldt, ook onder andere omstandigheden zo is. Dit kan gelden voor een nieuw aangeleerd gedrag, maar ook voor een commando dat de hond in een nieuwe omgeving plotseling niet meer herkent.

Jackpot - Een extra grote beloning na een klik voor een extra goed uitgevoerde oefening. Bijvoorbeeld 10 lekkertjes in plaats van 1, spelen, gek doen met de hond, extra knuffelen, net wat jouw hond geweldig vindt.

Target - Iets dat je de hond kunt leren aanraken met zijn neus of poot, waarmee je hem weer andere oefeningen kunt aanleren. Bijvoorbeeld je hand of een target-stick als neustarget gebruiken, waarmee je je hond kunt leren zitten, liggen, weven, draaien en nog veel meer. De riem van je hond als target, waarmee je je hond heel simpel de oefening 'terug plaats' kunt aanleren. Een plastic plaatje als poottarget, waarmee je je hond bij behendigheid de raakvlakken kunt leren aanraken en bij flyball het bedieningsplankje om de bal te lossen.

Variabel belonen - Variabel belonen betekent dat je je hond gemiddeld na een bepaald aantal oefeningen beloont. Het gevolg van variabel belonen is dat de hond nooit weet wanneer de beloning nu precies komt en dus altijd even hard blijft proberen, hij daardoor zelfs gretiger wordt en de oefening steviger. Zie ook Variabele beloningsschema's in het artikel Aantekeningen voor oefeningen.

Zie voor meer informatie en links over clickertraining de pagina Trainings-weblinks.