Dominantie (3): Wat betekenen deze bevindingen voor ons en onze honden?

Christina Sondermann

In de delen hiervoor, Wat is er met dominantie? en De voorouders van onze hond, hebben we gekeken naar de verwanten van onze huishond, de wolf. Uit nieuw onderzoek blijkt dat een wolvenroedel in de natuur niet zozeer bestaat uit alfadieren die de roedel met ijzeren vuist bestieren, maar uit een ouderpaar dat hun welpen met veel rust en geduld grootbrengt.
Vervolgens hebben we gezien dat wolven niet door mensen werden gedomesticeerd, maar dat betrekkelijk tamme exemplaren er baat bij hadden om zich in de nabijheid van de mens te vestigen vanwege de voedselrijke mestvaalten. Verder hebben we gezien dat de voorouders van onze honden, de "dorpshonden" zoals die nu nog in veel warme landen te zien zijn, niet zozeer in roedelverband leven, maar sociale doch halfsolitaire dieren zijn. Het roedelverband hebben zij door hun manier van leven dan ook niet nodig.

Wat betekenen deze bevindingen voor ons en onze honden?

Laten wij nu deze nieuwe onderzoeken in de wetenschap der hondachtigen even neerleggen en onze blik verleggen naar ons eigen, persoonlijke exemplaar – dat wellicht in de tijd die u aan dit artikel wijdde, heeft gebruikt om een niet-afgesloten vuilnisemmer te plunderen of enkele zakken heeft gerold ;-).

Een en ander nog eens samenvattend, weten we nu het volgende:

• Het leven in een roedel is helemaal niet wat wij ons tot nu toe hadden voorgesteld en lijkt niet op wat wij altijd hebben gebruikt als basis voor het samenleven met onze honden. De "roedelleiders" zijn niets anders dan zorgzame ouders. Conflicten zijn er hooguit wanneer deze dieren in gevangenschap onder stress leven. Geregelde rangordeconflicten, het streven naar de macht, autoritair gedoe en het afdwingen van gehoorzaamheid komen binnen een wolvenfamilie niet voor.
• Roedelverbanden zijn voor onze eigen viervoeters helemaal niet zo belangrijk. Het zijn weliswaar sociale wezens en zij kunnen in groepen samenleven, maar vanuit hun ontstaansgeschiedenis zijn zij erop geprogrammeerd op de vuilnisbelten van de mens te wachten tot hun eten zich aandient en daarbij puur hun eigen belang te dienen. Zij zijn weliswaar verwant aan de wolf, maar het zijn geen wolven en zij denken dan ook anders.

Zelfs al nemen wij de familie-idylle van de wolvenroedel als voorbeeld voor de verhouding met onze hond, dan nog weten wij nu dat roedelstructuren en rangorde nauwelijks van belang zijn als uitgangspunt voor hondengedrag en geen maatstaf kan vormen voor ons samenleven met onze viervoetige vrienden.

Natuurlijk werpt dit direct een hele hoop nieuwe vragen op. Wat heeft dan wel invloed op ons samenleven met onze honden? Volgens welke principes gedraagt de hond zich dan? En hoe kunnen wij dan samen verder? Het zou gewaagd zijn dit in een paar regeltjes uiteen te willen zetten. Je kunt echter ver komen als je één ding weet:

Honden zijn egoïsten...

Dat is op zich helemaal niet negatief. Het zijn misschien wel de meest beminnelijke egoïsten die wij kennen. Bovendien zijn ze uiterst vriendelijk en in de regel vermijden ze liever conflicten. Maar je moet er wel van doordrongen zijn: honden doen en herhalen datgene dat voor hen loont, en zij laten dat wat geen succes oplevert. Honden zijn op hun eigen voordeel uit en pakken dat wat ze kunnen. Hierbij is geen enkele sprake van kwade wil. Ze verschillen hierbij geenszins van enig ander levend wezen – inclusief de mens!

Maar wees niet bang. Wij zijn niet willoos aan hun doen en laten overgeleverd. Feitelijk geldt het omgekeerde. Want uiteindelijk hebben WIJ alles in de hand wat onze hond interesseert. Wij beschikken over alles wat zij nodig hebben: voer, aandacht, een dak boven het hoofd, veiligheid en zekerheid. Dit beheren wij allemaal. Men noemt dit 'controle over de bronnen'. Deze 'bronnen' kunnen wij nuttig gebruiken. Wij gebruiken ze als ruilmiddel om de hond ertoe te brengen met ons samen te werken. "Als jij doet wat IK wil, dan krijg jij wat JIJ wilt". Als wij de regels hiervoor bepalen, werkt onze hond graag met ons mee. Feitelijk is de hond op zijn eigen voordeel uit – en daarbij kan hij op geen enkele manier om ons heen. Eigenlijk heel erg eenvoudig, toch?

... en honden zijn geheel aan ons overgeleverd!

Daarbij moeten wij één ding niet vergeten. Juist omdàt wij controle over alle bronnen hebben en daarmee de beschikking hebben over alles wat in een hondenleven belangrijk is, dragen wij een enorme verantwoordelijkheid voor alles wat er in het leven van de hond gebeurt. Wij zijn het onze hond verschuldigd om bewust en verantwoordelijk met hem om te gaan. Dat heeft niets met 'roedelleiderschap' of 'dominantie' te maken. Het heeft alles te maken met het feit dat ons een levend wezen is toevertrouwd, waarbij wij beschikken over zijn lot. Wij bepalen het hele leven van onze hond. Daarmee zijn wij hem verplicht om ons diepgaand bezig te houden met zijn gezondheid en zijn natuurlijke behoeften.

Onze honden communiceren voortdurend met ons. Zij vertellen ons continu hoe ze zich voelen, wat zij willen, wat hen bang maakt, wat zij leuk vinden. Zij kunnen niet anders. Alleen hebben WIJ er soms problemen mee om naar ze te luisteren en te begrijpen wat ze ons vertellen. Maar al te snel levert het rangordemodel in ons achterhoofd allerlei verklaringen op voor het gedrag van onze hond, die ertoe leiden dat wij onze hond soms totaal verkeerd begrijpen of hem zelfs onrecht aandoen en hem lichamelijk of mentaal onder druk zetten. Als onze gedachten niet meer voortdurend in cirkeltjes rondom dominantie en rangorde draaien, kunnen wij veel beter zien wat er nu ècht in onze viervoeters omgaat. En dan kunnen wij het ons veroorloven om onze hond met begrip te benaderen. Wij hoeven dan niet bang te zijn 'zwakte' te tonen en onze positie in de 'rangorde' te verliezen.

Was er niet nog iets...?

Misschien herinnert u zich nog de hond uit de inleiding. Die hond met de zogenaamde dominante gedragingen, met kleine en grote problemen. Ons verhaal over dominantie heeft u misschien een beetje helpen begrijpen dat 'dominantie' geen verklaring vormt voor ieder hondenprobleem. Wij geven hier enkele voorbeelden hoe gedrag gedrag dat maar al te vaak als 'dominantieprobleem' wordt betiteld, op een andere manier verklaard kan worden. De nadruk ligt op "kan worden", want geen enkel gedrag laat zich over één kam scheren en universele verklaringen voor een gedrag bestaan niet. Ter zake:

• De hond die graag op de bank ligt... streeft niet naar macht, maar is vermoedelijk gewoon op comfort gesteld. Als onverbeterlijke egoïst probeert hij om deze voor hem uiterst aangename plek op slinkse wijze te veroveren. Een andere hond heeft misschien heel andere voorkeuren. Zo zal een Newfoundlander met zijn dikke vacht waarschijnlijk de voorkeur geven aan de koele tegelvloer op de grond boven het warme plekje op de bank voor de open haard. En wel om precies dezelfde redenen: comfort.
• De hond die als eerste door de deur sprint... is mogelijk nogal opgewonden als hij wordt uitgelaten en zijn eigenaar heeft hem nooit geleerd om te wachten bij de deur. Als de eigenaar dit belangrijk vindt, is het dus niet de fout van de hond, maar die van de eigenaar zelf.
• De hond die soms niet luistert... heeft waarschijnlijk nog niet genoeg met zijn mens geoefend. Wil een oefening bij alle soorten afleidingen lukken, dan is veel training nodig!
  Misschien verwachten wij op dat moment het onmogelijke van onze hond – en daar trekken wij vervolgens de conclusie uit dat hij 'ongehoorzaam' is. Daarbij straffen wij hem voor ONS EIGEN verzuim en bestempelen hem op de koop toe als 'dom' of 'dominant'.
• De hond die zijn voer verdedigt... is absoluut geen tiran die maling aan ons heeft en die strijdt om de macht in de roedel. Meestal is de hond gewoon bang dat iets van hem wordt weggepakt. Meestal komt dit door slechte ervaringen in het verleden – en wel met ons, mensen.
• De hond die uitvalt naar soortgenoten... daarvan wordt meestal teveel van gevraagd, terwijl hij onzeker is in de omgang met andere honden of zelfs bang is voor ze. Hebben wij hem misschien onvoldoende gesocialiseerd? Misschien heeft hij stress door de manier waarop zijn dagelijks leven is ingericht en uit hij die spanning op deze manier? Misschien hebben wij hem onbewust onder druk gezet, omdat wij hem voor zijn 'foute gedrag' gestraft hebben en de situatie voor hem alleen maar erger hebben gemaakt?
  Agressief gedrag naar mensen of honden heeft bijna altijd met angst of stress te maken. Op zo’n moment hebben wij een of meerdere signalen waarmee de hond om hulp vroeg, over het hoofd gezien.

Als wij dit soort verbanden begrijpen, zijn wij in staat om onze honden eerlijker te behandelen. Wij kunnen het hoofd koel houden en rustiger bepalen wat de oorzaak is voor een of ander probleem of gedrag. Zo kunnen we meerdere oplossingen bedenken die de hond in zijn recht laten. Bovendien zorgt deze kennis voor een betere kwaliteit van onze omgang met onze honden.

In uw persoonlijke omgang met uw hond...

wordt het samenzijn veel aangenamer, als de dreiging van dominantie niet voortdurend alles beïnvloedt wat u en uw hond doen.

Samenvattend:

Wij mogen gerust onze honden op de bank laten als wij dat willen. Hierdoor komt onze status niet in gevaar. Of wij nu eerst eten of de hond, maakt ook niets uit. Natuurlijk is het wel belangrijk dat wij bepaalde regels stellen. Deze regels geven de hond zekerheid en veiligheid en zij zorgen ervoor dat we fijn met elkaar kunnen samenleven. Net als in ieder huishouden: als geregeld is wie 's morgens als eerste in de badkamer mag, is iedereen tevreden. Daarbij is de eerste die gaat niet noodzakelijk degene met de meeste privileges. De een gaat graag vroeger, de ander ligt liever nog ietsje langer in zijn nest. Het voordeel is dat u in uw persoonlijke omgang met uw hond de vrijheid hebt om te bepalen of u degene bent die als eerste gaat, of dat u nog even blijft liggen ;-).

Tegenover dat recht staan echter ook plichten, namelijk om ervoor te zorgen dat uw hond het goed heeft en dat zijn behoeften bevredigd worden – en dat u let op wat hij u te vertellen heeft.

Wij wensen u een ontspannen omgang met uw viervoetige medebewoner!

Vorige delen: Wat is er met dominantie? (1) en De voorouders van onze hond (2)

Oorspronkelijke titel: "Die Sache mit der Dominanz"
Op internet te lezen via www.spass-mit-hund.de. Klik achtereenvolgens op 'Mehr wissen' en 'Die Sache mit der Dominanz'.
Vertaald door Sandra Hurkmans

Meer links over rangorde, dominantie, enz. onder Meer info online op de pagina Links over gedrag.